Assalawma a’leykum qa’dirli doslar. Su’tti adamlar qashannan beri paydalanadi, bilesiz be? Izertlewlerge qarag’anda, adamlar eramizdan aldin’g’i u’sh ha’m to’rt min’inshi jillarda da su’tten paydalang’an eken. Adamlar sol waqitta su’tti tek ga’na iship qoymay odan toraqlar tayarlag’an. Adamlar qoydin’ asqazaninin’ terisi menen su’t tasig’an. Su’ttin’ teriden islengen qaltanin’ ishinde shayqaliwinin’ na’tiyjesinde issi fermentler payda bolip su’t toraqqa aylang’an eken. Geybir xaliqlar bul sirlardi jerdin’ astinda saqlag’an. Adamlar su’tti a’yyemgi zamannan beri jaqsi ko’rip ishken eken.
Adamnin’ tez-tez su’t iship, sutli aziq-awqattan paydalaniwi, den -sawliq ushin paydali eken. Ta’biyiy maldin’ su’tin alalmag’animiz ushin ha’zirgi ku’ni quritalg’an su’t yamasa qutilarda satip atirg’an su’tlerdi aliwimizg’a tuwra kelip atir.
Geybirewler quritilg’an su’t penen konservalang’an su’ttin’ paydasi bar joqlig’i haqqinda gu’mansiraydi. Olardin’ gu’manlari duris yamasa naduris ekenin sa’wbetimizdin’ dawaminda esitip, bilip alasiz.
Balalig’imizdan beri su’t ju’da paydali, quraminda insan organizimi ushin kerekli bolg’an vitaminler bar ekenligin jaqsi bilemiz. Biraq geybirewler su’t tek g’ana balalar ushin paydali, jasi u’lkenlerdin’ asqazaninin’ buziliwina alip keledi ha’m organizimi su’tti ko’tera almaydi, dep aytadi. Negizinde su’t ha’r bir jastag’i insan ushin paydali. Adamnin’ laktozani sin’dire almawi jasina emes, genetikasina baylanisli eken. Eger siz balalig’in’izdan su’tti jaqsi ko’rsen’iz, odan ju’z burman’. Neshe jasta bolsan’izda su’t ishe berin’.
Medetsina tarawinin’ qanigiylerinin’ pikirlerinshe, ju’rek ha’m qan-tamir keselligine shaling’anlar ushin su’t paydali eken. Sebebi su’tte qan-tamirlar ha’m ju’rek is ha’reketin jaqsilaytug’in kaliy bar eken. Endi ja’ne quritilg’an su’tke qaytsaq. Aq ren’degi bul untaq, qoyiwlang’an su’tten tayarlanadi eken. Uzaq mu’ddet qaynag’an su’t qoyiwlastirilip, quritiladi. Son’ untaqlang’ansha maydalanip eziledi. Paydalaniwdan aldin untaq issi suwda aralastiriladi. Tap usi untaq balalardin’ awqatinda paydalaniladi ha’m vitaminler menen bayitiladi. Quritilg’an su’t uzaq waqit saqlaniwi ushin vakuwm idislarg’a salinadi yamasa inert gazden paydalaniladi.
Joqarida aytip o’tkenimizdey ta’biyiy su’tte vitaminler sani joqari, da’mi de o’zgeshe, paydasi da a’jayip. Ta’biyiy su’tti satip aliwda da sipatina itibar beriw kerek. Taza mal su’ti qoyiw boladi. Oni idistan bosatqanin’izda idista su’ttin’ qoyiw aq izi qaladi. Qullasi saw ha’m jaqsi o’mir jasawdi qa’lesek, ha’r ku’ni su’t ha’m su’tli aziq-awqatlardi jep turayiq. Ta’biyiy su’t taba almay qalg’animizda, quritilg’an yamasa qutilarg’a quyilg’an su’tler bizlerge ja’rdemge keledi. Bizler bul su’tlerdi tek g’ana mazali tag’amlar emes, ba’lkim olardan qatiq ha’m tvorog ta tayarlawimiz mu’mkin eken. Ha’mme jaqsi ko’rip paydalanatug’in muz qaymaq ta quritilg’an su’tten tayarlanadi eken. Hu’rmetli doslar, bizlerdin’ danaliq.com saytlarimiz sizler ushin ha’r qiyli temalarda mag’liwmatlar beriwge tayar.
